การออกแบบเพื่อคนทุกคน Universal Design (UD)

ข้อมูลการออกแบบสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อคนทุกคนในสังคม

“ อารยสถาปัตย์ คือ ความเสมอภาค ไม่ใช่ความสงสาร ”

หลักการออกแบบอารยสถาปัตย์ (Universal Design) เป็นการออกแบบเพื่อคนทุกคน พัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน บริการต่างๆ และผลิตภัณฑ์ ให้สามารถรองรับสำหรับคนทุกคนในสังคมได้อย่างเท่าเทียมกัน ไม่ว่าจะเป็นผู้สูงอายุ คนพิการ ผู้เจ็บป่วย หรือผู้ที่มีความสามารถในการใช้ชีวิตประจำวันแตกต่างจากบุคคลทั่วไปด้วยข้อจำกัดทางร่างกาย

หัวใจสำคัญของการออกแบบคือ ความสะดวก ปลอดภัย เป็นธรรม ทั่วถึง และเท่าเทียม

จากเอกสาร กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์

" สิ่งอำนวยความสะดวก " 

หมายถึง เครื่องมือ หรือ อุปกรณ์ที่ก่อสร้างหรือติดตั้งตามสถานที่ต่างๆ ทั้งภายในและภายนอกอาคาร รวมถึงบ้านเรือน เพื่อช่วยสนับสนุนให้ทุกคนในสังคมสามารถดำเนินชีวิตด้วยความสะดวกสบายทั้งยังเสริมสร้างความปลอดภัยให้แก่ผู้ใช้อีกด้วย โดยเฉพาะคนพิการและผู้สุงอายุจะเป็นกลุ่มบุคคลที่จำเป็นต้องพึ่งพาสิ่งอำนวจความสะดวกอย่างมาก เนื่องด้วยสภาพร่างกายที่ไม่แข็งแรงสมบูรณ์เหมือนคนทั่วไป การมีอุปกรณ์ที่เหมาะสมและสอดคล้องกับความต้องการของพวกเขาจึงเป็นเรื่องที่ควรคำนึงถึงเป็นอย่างยิ่ง 

ทว่าผู้ที่ต้องพึ่งพิงสิ่งอำนวยความสะดวกมากที่สุดกลับใช้งานได้คุ้มค่าน้อยที่สุดเนื่องจากสาเหตุต่างๆ เช่นการออกแบบเครื่องมือหรืออุปกรณ์ไม่ได้มาตรฐานเพียงพอ เช่นประตูที่มีขนาดเล็กจนเก้าอี้เข็นคนพิการเข้าไม่ได้ หรือไม่มีการติดตั้งสัญญาณเตือนภัยในห้องน้ำหากเกิดอุบัติเหตุขึ้น ปัญหาดังกล่าวจึงส่งผลให้คนพิการไม่ได้รับความสะดวกสบายในการดำเนินชีวิต หรือปฎบิบัติกิจวัตรประจำวันได้เช่นเดียวกับผู้อื่น

ประโยชน์นานับประการของ Universal Design  

ประโยชน์สำหรับทุกคนในสังคม

• การดำเนินชีวิตมีความสะดวกสบายมากยิ่งขึ้น
• เสริมสร้างความปลอดภัยและลดอัตราการเกิดอุบัติเหตุ

ประโยชน์สำหรับคนพิการและผู้สูงอายุ 

• สามารถพึ่งพาตนเองได้
• มีความภาคภูมิใจในความสามารถของตน
• จิตใจเข้มแข็ง พร้อมเผชิญหน้ากับอุปสรรคทั้งปวง

ด้านทัศนียภาพ

• จัดระเบียบบ้านเมืองให้มีความเรียบร้อยสวยงาม

สภาพการณ์ในอนาคตอันใกล้

• คนพิการและผู้สูงอายุจะเป็นพลังสำคัญในการพัฒนาประเทศ
• สังคมมีความเสมอภาพเท่าเทียม ไม่มีการแบ่งแยก

จากเอกสาร สิ่งอำนวยความสะดวก เพื่อคนทุกคนในสังคม สำนักการโยธา กรุงเทพมหานคร

ประกาศกฎกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์เรื่อง

ประเภทและหลักเกณฑ์ความพิการ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2555

การแบ่งประเภทความพิการและหลักเกณฑ์ความพิการ 7 ประเภท ดังนี้ :

1.ความพิการทางการเห็น ได้แก่

1.1 ตาบอด (แบ่งตามระดับการตรวจวัด)

1.2 ตาเห็นเลือนราง (แบ่งตามระดับการตรวจวัด)

2.ความพิการทางการได้ยินหรือสื่อความหมาย ได้แก่

2.1 หูหนวก มีความบกพร่องทางการได้ยิน จนไม่สามารถรับข้อมูลผ่านทางการได้ยิน (แบ่งตามระดับการตรวจวัด)

2.2 หูตึง มีความบกพร่องทางการได้ยิน(แบ่งตามระดับการตรวจวัด)

2.3 ความพิการทางการสื่อความหมาย เช่นพูดไม่ได้ พูดหรือฟังแล้วผู้อื่นไม่เข้าใจ

3.ความพิการทางการเคลื่อนไวหรือทางร่างกาย ได้แก่

3.1 ความพิการทางการเคลื่อนไหว เช่น มือ เท้า แขน ขา อัมพาต แขน-ขาอ่อนแรง แขน-ขาขาด

3.2 ความพิการทางร่างกาย เช่น ความผิดปรกติของศรีษะ ใบหน้า ลำตัว และภาพลักษณ์ภายนอกชัดเจน

4.ความพิการทางการจิตใจ หรือ พฤติกรรม ได้แก่

บุคคลที่มีข้อจำกัดในการปฎบัติกิจกรรมในชีวิตประจำวัน หรือการมีส่วนร่วมในกิจกรรมทางสังคม ซึ่งเป็นผลมาจากความบกพร่องหรือผิดปกติทางจิตใจหรือสมองในส่วนการรับรู้ อารมณ์ หรือความคิด 

5.ความพิการสติปัญญา ได้แก่

บุคคลที่มีพัฒนาการช้ากว่าปรกติ หรือมีระดับเชาว์ปัญญาต่ำกว่าบุคคลทั่วไป โดยความผิดปรกตินั้นแสดงก่อนอายุ 18 ปี

6.ความพิการทางการเรียนรู้ ได้แก่

บุคคลที่มีความบกพร่องทางสมอง ทำให้เกิดความบกพร่องด้านการอ่าน เขียน การคำนวณ หรือกระบวนการเรียนรู้ต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐานตามช่วงอายุและระดับสติปัญญา

7.ความพิการทางออทิสติก ได้แก่

บุคคลที่มีความบกพร่องทางพัฒนาการด้านสังคม ภาษาและการสื่อความหมาย พฤติกรรมและอารมณ์

โดยมีสาเหตุมาจากความผิดปรกติของสมอง และความผิดปกตินั้นแสดงก่อนอายุ 2 ปีครึ่ง ให้รวมถึงการวินิจฉัยกลุ่มออทิสติกสเปกตรัมอื่นๆ

หลัก 7 ประการของการออกแบบเพื่อคนทุกคน Universal Design

Universal Design เป็นแนวความคิดสากลที่องค์การสหประชาชาติได้พยายามเผยแพร่และส่งเสริม จากแนวความคิดเดิมเพื่อให้คนพิการได้รับสิ่งอำนวยความสะดวกในการดำรงชีวิตในอาคารและสิ่งแวดล้อมตามโครงการ Promotion of Non-Handicapping Physical Environment for Disabled Persons และได้มีการพัฒนา ตามลำดับ เป็น Accessible Design, Adaptable Design,Barrier Free Design,Design for all และ Inclusive Design ซึ่งในที่สุดก็เป็นที่ยอมรับโดยทั่วไปในหลักการของ Universal Design ซึ่งประกอบด้วย หลัก 7 ประการได้แก่

จากเอกสาร เรื่องน่ารู้ ยูดี (UD) … สำหรับสถาปนิคและผู้สนใจ

รศ.ไตรรัตน์ จารุทัศน์ หน่วยปฎิบัติการวิจัยสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุและคนพิการ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 

 กฎหมายที่เกียวข้อง